ข้าวต้มทรงเครื่อง คือ ข้าวต้มที่ใส่เครื่องต่าง ๆ ลงไป มีการปรุงรสน้ำซุปให้มีรสชาติ และโรยผัก ซึ่งต่างจากข้าวต้มเปล่าหรือข้าวต้มกุ๊ยที่ต้องกินกับกับข้าว เช่น ผัดผักบุ้ง ปลาเค็ม ยำกุ้งแห้ง เป็นต้น

ข้าวต้มทรงเครื่องเป็นข้าวต้มที่ใส่เนื้อสัตว์ บางสูตรดัดแปลงใส่เครื่องในแทนเนื้อสัตว์หรือใส่เครื่องในผสมกับเนื้อสัตว์ เช่น ข้าวต้มหมู ข้าวต้มกระดูกหมู ข้าวต้มกระเพาะหมู ข้าวต้มปลา ข้าวต้มไก่ ข้าวต้มทะเล เป็นต้น น้ำซุปจะเป็นน้ำใส ซึ่งอาจเป็นน้ำซุปกระดูกหมูหรือน้ำซุปผักก็ได้ ปรุงรสด้วยเกลือป่น รากผักชี พริกไทย ถ้าจะให้อร่อยมากขึ้น อาจต้องมีการปรุงด้วยพริกดองน้ำส้ม หรือเต้าเจี้ยวบดกับขิง รวมทั้งใส่ต้นหอม ผักชี และขึ้นฉ่าย